22 MAJA - 31 GRUDNIA 2018
Wystawa, objęta honorowym patronatem JM Rektora, powstała we współpracy z Ortopedyczno-Rehabilitacyjnym Szpitalem Klinicznym im. W. Degi UMP. Stanowiła trzecią część cyklu ekspozycji czasowych ukazujących sztandarowe postacie poznańskiej ortopedii. Poprzednie to wystawy biograficzne „Prof. nadzw. dr hab. ortopedii Franciszek Raszeja – historia przedwcześnie przerwana” oraz „„Prof. nadzw. dr hab. ortopedii Ireneusz Wierzejewski – rodzinie, medycynie, ojczyźnie”.
Wiktor Dega urodził się 7 grudnia 1896 roku w Poznaniu. W czasach szkolnych działał w Towarzystwie Tomasza Zana i Tajnej Organizacji Niepodległościowej.
We wrześniu 1915 roku, na rok przed maturą, został powołany do pruskiego wojska. Po zdaniu w maju 1918 w Koblencji egzaminu dojrzałości immatrykulował się korespondencyjnie na Wydziale Lekarskim uniwersytetu w Berlinie. Studiów tam nigdy nie rozpoczął, ale dzięki karcie immatrykulacyjnej otrzymał przydział do szpitala w Münchengladbach na tyłach frontu. Tam zastał go koniec wojny.
Jego powrót do Poznania zbiegł się z wybuchem powstania wielkopolskiego. Wiktor Dega wstąpił ochotniczo w szeregi powstańcze. Był m.in. członkiem ochrony I. J. Paderewskiego, brał udział w zdobyciu pruskich magazynów wojskowych, walkach na Starym Rynku i o lotnisko na Ławicy.
Jako żołnierz Armii Wielkopolskiej walczył na froncie północnym, potem froncie galicyjskim i wołyńskim, a następnie ponownie w Wielkopolsce. W styczniu 1920 roku został urlopowany z Wojska Polskiego, do którego wcielono Armię Wielkopolską, i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim UW. Po zwolnieniu z wojska kontynuował naukę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego.
W 1924 roku rozpoczął pracę w Katedrze i Klinice Ortopedycznej UP, działającej w Poznańskim Zakładzie Ortopedycznym im. B. S. Gąsiorowskiego, kierowanej przez prof. Ireneusza Wierzejewskiego. Pod skrzydłami ojca polskiej ortopedii zdobywał swoje pierwsze zawodowe doświadczenia. Był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego.
21 listopada 1928 ożenił się z dr Marią Żelewską, lekarzem pediatrą. Państwo Degowie doczekali się trojga dzieci: Barbary (1932), Zofii (1934) oraz Michała (1944).
Po śmierci prof. I. Wierzejewskiego w 1930 roku i likwidacji uniwersyteckiej Katedry i Kliniki Ortopedycznej dr W. Dega pracował jako ordynator w Poznańskim Zakładzie Ortopedycznym im. B. S. Gąsiorowskiego. W maju 1933 roku habilitował się.
W listopadzie 1937 objął stanowisko ordynatora zorganizowanego przez siebie od podstaw oddziału ortopedycznego w Szpitalu Miejskim w Bydgoszczy.
Pod koniec sierpnia 1939 roku otrzymał powołanie do wojska i przydział do Okręgowego Szpitala Wojskowego w Toruniu. Po ewakuacji placówki do Dobrzelina i utworzeniu szpitala polowego został jego naczelnym chirurgiem. Po zajęciu szpitala przez Niemców stał się jeńcem wojennym. Po przeniesieniu placówki do Łowicza, a następnie jej likwidacji udał się do Warszawy.
W maju 1940 roku został ordynatorem oddziału chirurgicznego Szpitala Dziecięcego Karola i Marii. Po wybuchu powstania warszawskiego udzielał pomocy lekarskiej powstańcom i cywilom w szpitalu polowym w dawnej klinice położniczej Sano. Po upadku powstania ewakuował się ze Szpitalem Dziecięcym Karola i Marii do Włodzimierzowa koło Piotrkowa Trybunalskiego.
5 grudnia 1945 roku został powołany na stanowisko kierownika Katedry i Kliniki Ortopedycznej UP. Prof. Wiktor Dega stworzył nowoczesną Klinikę Ortopedyczną z oddziałem rehabilitacji, pracowniami diagnostycznymi, fizjoterapią, hydroterapią, terapią zajęciową, pracownią psychologiczno-socjalną, poradniami specjalistycznymi, pierwszą w Polsce szpitalną szkołą powszechną i przedszkolem dla pacjentów oraz warsztatami ortopedycznymi. Poznański oddział rehabilitacji był drugim, po otwartym w 1947 roku przez prof. H. Ruska w szpitalu Bellevue w Nowym Jorku oddziale medycyny fizykalnej, tego typu ośrodkiem na świecie.
Z inicjatywy prof. W. Degi powstał Zakład Leczniczo-Wychowawczy dla Dzieci Kalekich w Świebodzinie, jeden z pierwszych ośrodków rehabilitacyjnych dla dzieci w Polsce.
W 1951 roku, po wybuchu w Polsce epidemii polio, z jego inicjatywy w całym kraju wprowadzono jednolity sposób postępowania leczniczego. W 1952 roku utworzył pierwszą w Polsce Poradnię Preluksacyjną.
W 1954 roku, po utworzeniu Państwowego Szpitala Klinicznego nr 4 im. K. Marcinkowskiego, prof. W. Dega został jego dyrektorem. Sprawował tę funkcję aż do przejścia na emeryturę. 29 listopada 1956 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.
W lutym 1959 roku z inicjatywy profesora zapoczątkowano prace nad utworzeniem pierwszego w Polsce Ośrodka Rehabilitacji Przemysłowej.
21 maja 1959 roku prof. W. Dega został wybrany rektorem poznańskiej Akademii Medycznej. Był drugim w okresie powojennym, po prof. Antonim Horście, rektorem z wyboru Senatu Uczelni, a nie z nadania ministerialnego. 1 października 1961 roku złożył rezygnację z funkcji przed końcem 3-letniej kadencji, motywując swoją decyzję złym stanem zdrowia.
W 1960 roku w szpitalu na Wildzie powstała pierwsza w Polsce i druga na świecie Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej.
W 1966 roku prof. W. Dega otrzymał najwyższą światową nagrodę w dziedzinie rehabilitacji - Nagrodę im. Alberta Laskera przyznawaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Rehabilitacji.
1 października 1967 roku prof. W. Dega przeszedł na emeryturę. Pozostał aktywny zawodowo.
Prof. W. Dega jest twórcą poznańskiej szkoły ortopedycznej. Spośród jego uczniów 18 zostało samodzielnymi pracownikami nauki: 16 profesorami, a 2 docentami. W gronie jego wychowanków jest rzesza doktorów, setki lekarzy i specjalistów z dziedziny ortopedii i rehabilitacji.
Był członkiem oraz członkiem honorowym wielu towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych.
Zmarł 16 lutego 1995 roku, w wieku 99 lat, w poznańskiej Klinice Rehabilitacji.
Organizatorzy wystawy starali się przedstawić sylwetkę prof. W. Degi możliwie wszechstronnie, ukazując jego życie zawodowe, prywatne oraz zaangażowanie społeczne i patriotyczne. Wystawa skierowana jest nie tylko do lekarzy specjalistów i studentów medycyny, ale do szerokiego grona odbiorców zainteresowanych historią miasta i regionu. Wykorzystano część bogatych materiałów archiwalnych stanowiących spuściznę prof. Degi, które są własnością Katedry i Zakładu Historii i Filozofii Nauk Medycznych UMP, materiały znajdujące się w Archiwum Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego Szpitala Klinicznego im. W. Degi oraz dokumenty udostępnione przez Archiwum UMP i Archiwum Państwowe w Poznaniu. Na wystawie będzie też można obejrzeć narzędzia chirurgiczne prof. Degi należące do prof. A. Nowakowskiego, fotografie ze zbiorów prof. Z. Degi-Szafran, tablo wypożyczone przez prof. W. Marciniaka, a także pamiątki po profesorze podarowane Muzeum przez prof. J. Martusiewicza i panią M. Orwaldi.
SKŁADAMY PODZIĘKOWANIA
wszystkim osobom i instytucjom, które przyczyniły się do powstania wystawy poświęconej Profesorowi Wiktorowi Dedze,
Pani Profesor dr hab. Anicie Magowskiej, kierownikowi Katedry i Zakładu Historii i Filozofii Nauk Medycznych, za wypożyczenie Muzeum dokumentów i fotografii Profesora,
Panu Doktorowi Przemysławowi Daroszewskiemu, dyrektorowi Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego Szpitala Klinicznego im. W. Degi, za pomoc w organizacji wystawy oraz udostępnienie zbiorów Archiwum Szpitala,
Panu Mgr. Henrykowi Krystkowi, dyrektorowi Archiwum Państwowego w Poznaniu, za wypożyczenie archiwaliów dotyczących Profesora,
Panu Profesorowi dr. hab. Andrzejowi Nowakowskiemu za wypożyczenie na wystawę narzędzi chirurgicznych Profesora,
Pani Profesor dr hab. Zofii Dedze-Szafran, córce Profesora, za użyczenie Muzeum zdjęć rodzinnych,
Panu Profesorowi dr. hab. Witoldowi Marciniakowi za wypożyczenie na wystawę pamiątkowych tablo,
Panu Profesorowi dr. hab. Jackowi Martusiewiczowi i Pani Magdalenie Orwaldi za ofiarowanie Muzeum pamiątek po Profesorze,
Dyrekcji XV Liceum Ogólnokształcącego im. prof. Wiktora Degi za wypożyczenie na wystawę publikacji Profesora,
Panu Henrykowi Olszewskiemu za udostępnienie fotografii oraz wiadomości na temat historii Dobrzelina,
Muzeum Historii Medycyny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego za udostępnienie fotografii Szpitala Karola i Marii,
Panu Doktorowi Markowi Rezlerowi za pomoc w identyfikacji zdjęć wojskowych,
Pani Doktor Marii Ciesielskiej i Panu Krzysztofowi Królikowskiemu za informacje dotyczące szpitali warszawskich,
Panu mjr. Gabrielowi Sędkowskiemu za szczegółowe informacje na temat szpitalnictwa wojskowego i bitwy nad Bzurą,
Panu Markowi Łukaszykowi, prezesowi Zarządu B. Braun Avitum Poland Sp. z o. o.
_________________
fot. M. Baryga